تاریخچه استان بوشهر

در دوره‌ی قاجار، مردم استان بوشهر سه بار

 (در سال های 1216 ه. ش / 1837 م. و 1235 ه.ش / 1856 م. و 1294 ه.ش / 1915 م.)

با تهاجم انگلستان

 به مرزهای جنوبی کشور عزیز ما ایران، مقابله کرده‌اند...

ادامه این متن در  

در تمامی این موارد مردم غیور و صبور این استان علیرغم مشکلات و موانع بسیار، با سرفرازی

 و سربلندی از

 میدان نبرد

بیرون آمده‌اند. این مردم در شرایطی به حفظ عزّت و شرف ملی کمر همت بستند که دولت ضعیف و زبون قاجاریه هر روز گوشه‌ای از مرزهای میهن ما را از دست می‌داد و به بیگانگان امتیاز تازه‌ای واگذار می‌کرد.

به جرأت می‌توان گفت که در روزگار ظلمانی قاجاریه، قیام‌های ضدّ اجنبی مردم بوشهر، تنگستان، دشتی، دشتستان، کازرون، شیراز، قشقایی و به طور کلی همه آزادیخواهان و وطن دوستان جنوب، چون چراغی فروزان در عرصه‌ی تاریخ و استقلال ایران نورافشانی می‌کند.

از رهگذر این ایستادگی و استقامت‌ها، مردم این سامان شهدای بسیار و قهرمانان فراوان تقدیم دین و میهن کرده‌اند. از این میان «رئیس علی دلواری» آوازه‌ای خاص یافته و مشهور و معروف همگان گشته است؛ اما چهره‌های همیشه تابناک دیگری نیز وجود دارد که آنچنان که باید برای مردم کشورمان معرفی و شناسانده نشده‌اند. شکی نیست که نسل کنونی در برابر زحمات و مجاهدات گذشتگان خویش مسئولیت فراوانی دارد.

در سال‌های جنگ جهانی اوّل (18- 1914 م) جنوب ایران، عرصه‌ی جدال خونینی میان ایرانیان و بیگانگان متجاوز بود. به لحاظ پیش‌قدمی، استقامت و تداوم مبارزه، مردم بوشهر، تنگستان، دشتی و دشتستان دارای نقش خاصی در این سال‌ها بوده‌اند؛ آنچنان که در همان زمان و در مدتی اندک، مردم این مناطق دور افتاده و سران ناشناخته‌ی مبارزات آنان، مبدّل به مردمانی معروف و شخصیت‌هایی سرشناس شدند. نام رییس علی دلواری، میرزا محمدخان برازجانی، شیخ حسین‌خان چاهکوتاهی و زایر خضرخان اهرمی در جراید و اخبار انعکاس گسترده‌ای یافت.

در ایام محنت‌بار جنگ جهانی که بیگانگان با نقض بی‌طرفی ایران، حیات کشوری کهنسال را دچار تلاطم طوفان حوادث ساخته بودند، چشم‌های نگران و دل‌های پرالتهاب میلیون‌ها ایرانی، متوجه سواحل و سرزمین‌های گرم و سوزان ایران در استان کنونی بوشهر شده بودند؛ جایی که نبرد نابرابری میان مدافعان بی‌سلاح، اما مؤمن با دشمن مزوّر اما مسلّح جریان داشت.

آنچه که در آن روزگار رخ داد، مانند همه‌ی وقایع به سینه‌ی تاریخ سپرده شد و در سال‌های بعد نسل‌هایی که پی در پی آمدند، حاصل تلاش پدران و پیشینیان خود را به شکل ثمره‌ی شیرین استقلال وطن، حفظ عزّت و شرف و باقی ماندن در طریق سربلندی و سرفرازی دیدند.

علیرغم اهمیت و عظمت قیام استعماری مردم بوشهر، تنگستان، دشتی و دشتستان در سال‌های جنگ جهانی اوّل و حتی سالیان قبل از آن در قرن نوزدهم، متأسفانه تلاشی اساسی و همه جانبه برای شناختن و معرفی آن عظمت‌ها صورت نگرفته است؛ در نتیجه اهمیت و ارزش قیام قهرمانان جنوب و پیام خونبار آنان همچنان در پرده‌ای از سکوت بغض‌آلود و دردآور باقی مانده است، آنچنان که بسیاری از مردم تصویری گویا و اطلاعی دقیق از چند و چون این قیام ضدّ استعماری ندارند